Los Banos (ayon sa pagsasalaysay ng kronika ni Fransiskanong si Felix de Huerta
(Lokasyon, klima, transportasyon at komunikasyon, at topograpiya ng Los Banos)
Esta enclavado 14 (degree) 9 (minutos) 12 (segundos) latitud en un llano entre la falda N(orte). del Monte Maquiling y la costa S. de la gran Laguna de Bay. Confina por norte con dicha laguna por ENE. (Este Norte Este) con el pueblo de Bay , a una y media legua; por S. (Sur) citado con el citado monte Maquiling, que forma la divisoria de esta la provincia con la de Batangas, y por ONO. (Oeste Norte Oeste) con el pueblo de Calamba, distante una legua corta.
El clima es calido y humedo, resguardado de los vientos del S. y combatido por los N. y O. Las enfermedades mas comunes son las tercianas. Se surten de aguas de un rio llamado Dampalic, cuyas aguas son de las mejores que un conocen en Filipinas. Tiene una regular calzada en direccion al pueblo de Bay, con otra para el (pueblo) de Calamba, la cual se debe principalmente a los conocimientos y laboriosidad del R.P. (Reverende Padre) Juan Carillo quien, hallandose de cura en este pueblo por los anos 1849 consiquio, por medio de minas, volar la parte necesaria para dicha calzada en el monte Lalacay, que es todo de roca viva. El correo se recibe los jueves por la manana y lunes por la tarde, saliendo los mismos dias.
SALIN SA TAGALOG/FILIPINO
Saklaw (ang Los Banos) ng lokasyong 14 digri, 9 minutos at 12 segundo latitud. Matatagpuan ito sa isang kapatagan sa may hilagang paanan ng Bundok Makiling at sa timugang dalampasigan ng malawak na Lawa ng Bae. Sa hilaga ng bayan ay ang nasabing lawa samantalang sa silangang-hilaga-silangan ay matagpuan ang bayan ng Bae (at may layong) isa’t kalahating legua. Sa timog ng pueblo ng Los Banos ay ang nabanggit nang Bundok Makiling, na siyang nagsisilbing hangganan sa probinsya ng Batangas. Sa kanluran-hilagang kanluran naman ay ang pueblo ng Calamba, na may layong isang legua.
Mainit at maalinsangan ang klima, gawa ng pagkakaharang ng hangin mula sa timog habang dinadaanan (?) ng hangin mula hilaga at silangan. Madalas ang sakit sa mga tercianas. Ang tubig sa isang ilog na may pangalang Dampalic (Dampalit?), ay kabilang sa mga katubigang kilala sa buong Pilipinas. Mayroon ding maayos na kalsadang patungong bayan ng Bae, at may isa pang papuntang pueblo ng Calamba. Gawa naman ng foresight at pagsisikap ni. Reverende Padre Juan Carillo, na siyang naging kura ng pueblo noong 1849, ginawa ang isang calsada sa may bundok ng Lalacay. Samantala, dumarating naman ang koreyo/liham tuwing umaga ng Huwebes at hapon ng Lunes; ipinapadala naman sa Maynila ang ibang liham sa nasabi ding mga araw,